Kendin çok bilirsen bilene danış Danışan dağları aşar mı aşar Danışmadan yola gitse bir kişi Yanılır yollarda şaşar mı şaşar Altın da bir pula olur mu kâbil Kâmil ile konuş olursun kâmil Konuşma câhille olursun câhil Kişi ayarından düşer mi düşer Câhile ırak ol kâmile yakın Mana al sözümden darılma sakın Hasmın karıncaysa merdane bakın Ummadık taş başa düşer mi düşer Budur kâinatın yekta gevheri Kalbi gevher olan olmaz serseri Bir kişi içince âb-ı kevseri İrfan meydanında coşar mı coşar Pir Sultan Abdal’ım böyle mi olur Her kişi ettiğin' elbette bulur Alıcı kuşların ömrü az olur Akbaba zararsız yaşar mı yaşar
Pir Sultan Abdal bu şiirinde, insanın hayat yolculuğunda bilgi, akıl ve irfan ile hareket etmesi gerektiğini vurgular. Danışmak, bilene sormak, doğru insanlarla dostluk kurmak şiirin ana temaları arasında yer alır. Şair, özellikle cehaletin tehlikelerine ve bilgelikle yol almanın önemine dikkat çeker.
Şiir, bilmediğin yolda tek başına ilerlemenin kişiyi şaşırtacağına işaret eder:
"Danışan dağları aşar mı aşar
Danışmadan yola gitse bir kişi
Yanılır yollarda şaşar mı şaşar"
Burada, istişare etmenin insanı büyük zorluklardan bile kurtarabileceği anlatılır. Bilge kişilere danışmak, insanı hem maddi hem manevi açıdan doğru yola yönlendirir.
Pir Sultan, insanın kiminle konuştuğuna dikkat etmesi gerektiğini söyler:
"Altın da bir pula olur mu kâbil
Kâmil ile konuş olursun kâmil
Konuşma câhille olursun câhil"
Burada anlatılan, insanın değerinin kiminle dostluk kurduğuna, kiminle sohbet ettiğine göre şekillendiğidir. Bilgelerle beraber olmak, insanın olgunlaşmasını sağlar; cahillerle beraberlik ise insanı sıradanlaştırır.
Şiir, doğru insanlarla yakınlık kurmanın önemini vurgular:
"Câhile ırak ol kâmile yakın
Mana al sözümden darılma sakın"
Aynı zamanda küçük gördüğümüz tehlikelerin (karınca gibi) bile büyük zararlara yol açabileceği hatırlatılır:
"Hasmın karıncaysa merdane bakın
Ummadık taş başa düşer mi düşer"
Buradan alınacak ders, kimseyi küçümsememek ve her türlü duruma karşı dikkatli olmaktır.
Şair, kalbi cevher gibi saf olanların asla yolunu şaşırmayacağını belirtir:
"Kalbi gevher olan olmaz serseri
Bir kişi içince âb-ı kevseri
İrfan meydanında coşar mı coşar"
Burada irfan (manevi bilgi) ve kalp temizliği en yüksek erdemler olarak sunulur. Hakikati arayan kişi, sonunda coşar ve aydınlanır.
Son bölümde ise insanın yaptığı her şeyin karşılıksız kalmayacağı belirtilir:
"Her kişi ettiğin' elbette bulur
Alıcı kuşların ömrü az olur
Akbaba zararsız yaşar mı yaşar"
Pir Sultan, kısa vadeli kazançların (alıcı kuşlar gibi) uzun ömürlü olamayacağını, sabırlı ve zararsız yaşamanın ise kalıcı olduğunu anlatır.
Bu şiir, insanın bilgelik, istişare, doğru dostluklar ve maneviyat ile yaşamını şekillendirmesi gerektiğini öğütler. Pir Sultan Abdal, sadece bireysel bir hayat dersi vermekle kalmaz; aynı zamanda toplumsal barış ve dayanışmanın da temel taşlarını gösterir.
Pir Sultan Abdal
