Bende Sığar İki Cihan

Şiir Açıklaması

Şeyh Nesimi’nin “Ben bu cihana sığmazam” mısraıyla başlayan bu şiiri, tasavvufi düşüncenin en çarpıcı ve derin örneklerinden biridir. Şiirdeki "ben" ifadesi, bireysel bir benlikten ziyade, evrensel bir hakikati, Tanrısal özü temsil eder. Bu "ben", iki cihanı da içine alan ancak hiçbir kalıba sığmayan ilahi bir varoluştur.

Nesimi, kendisini kevn ü mekânın (varlık ve mekânın) ötesinde konumlandırarak insan-ı kâmil anlayışını ortaya koyar. Bu anlayışa göre, insan, Allah’ın sıfatlarının ve isimlerinin yeryüzündeki yansımasıdır. Dolayısıyla “ben bu mekâna sığmazam” ifadesi, Tanrı’nın insan suretinde tecellisini dile getirir.

Şiirde geçen “surete bak ve mânâyı suret içinde tanı” dizesiyle, okuyucuya görünenin ötesine bakması öğütlenir. Suret sadece bir kabuktur; esas olan, onun içindeki manadır. Bu düşünce, tasavvufta sıkça karşılaşılan, "batın"ı (içsel anlamı) görmeye yönelik bir çağrıdır.

Hurûfîlik inancının izleri de şiirin birçok yerinde görülür. Harfler ve kelimeler kutsaldır; çünkü evrendeki sırlar onlarda gizlidir. Şairin, “ayetim benden uludur, ayete şâna sığmazam” demesi, bu ilahi sırra olan bağlılığının ve kendisini ayetlerin bile anlatamayacağı bir hakikat olarak görmesinin göstergesidir.

Nesimi’nin şiiri yalnızca bir düşünce manifestosu değil, aynı zamanda bir aşk çığlığıdır. Bu aşk öylesine yoğundur ki, akla, zamana, mekâna, söze ve maddeye sığmaz. Çünkü aşk, Allah’ın sırrıdır. Bu yüzden şair her şeyin “kendisi” olduğunu söyleyerek teklik içinde çokluğu, çokluk içinde birliği dile getirir.

Sonuç olarak, bu şiir, varlığın birliğini ve insanın ilahi hakikate açılan bir kapı olduğunu vurgular. Nesimi, kelimelerin ötesinde bir benlikle konuşur; bu benlik cihana sığmaz, çünkü o, cihanın özüdür.