Noksani

Erzurumlu Noksani (18. ve 19. yüzyıllar), Alevi-Bektaşi inancına bağlı, Erzurum'da yaşamış önemli bir halk ozanıdır. "Noksani" mahlasını kullanan başka şairler olması nedeniyle, bu özel ismin, 18. yüzyıl sonlarında Erzurum'da doğduğu düşünülen asıl adı İbrahim olan bu ozanı işaret ettiği unutulmamalıdır. İbrahim Efendi, iyi bir medrese eğitimi almış ve "İnce Molla" olarak tanınmıştır. Mesleği tekke şairliği olmakla birlikte, geçimini küçük bir bakkal dükkânından sağlamıştır. Hayatındaki en önemli dönüm noktası, otuz yaşında iken Elazığlı Sadık Dede'ye bağlanması ve irşad olmasıdır. Sadık Dede'nin dokunuşuyla ruhen uyanan İbrahim, şiir söylemeye başlamış ve şeyhi tarafından kendisine "Noksani" mahlası verilmiştir. Bu mahlasın, Sadık Dede'nin kendi yaşadığı bir olay sonrası alçakgönüllülüğü ve kusurları bilmeyi sembolize ettiği düşünülür. Noksani, şiirlerinde hem hece hem de aruz vezinlerini kullanmıştır. Dili genel olarak sade olsa da, Alevi-Bektaşi inancına özgü tasavvufi terimlere yer vermiştir. Şiirlerinin ana teması Alevilik inancı, tasavvufi düşünceler (özellikle Hakk'ı insanda görme) ve dünyanın geçiciliğidir. Hurufilikten de etkilendiği görülür. Devriye, nutuk, düvaz imam, nefes gibi tasavvufi halk edebiyatı türlerinde başarılı eserler vermiştir. Başlıca eserleri, şiirlerinin toplandığı "Erzurumlu Halk Ozanı Noksani Baba Divanı" ve On İki İmam'a övgüler içeren "Duaz-ı İmam"dır. Bu eserler, onun Alevi-Bektaşi inancına dair derin bilgisini ve tasavvufi bakış açısını yansıtır. Şiirleri ve diğer metinleri çeşitli araştırmacılar tarafından derlenerek yayımlanmıştır. Erzurumlu Noksani, Türk halk edebiyatında, özellikle Alevi-Bektaşi geleneği içinde önemli bir yere sahiptir. Şiirleri, dönemin inanç ve düşünce dünyasını anlamak için değerli kaynaklar arasında yer alır. Nesimi, Hatayi, Pir Sultan Abdal gibi önemli tasavvufi şairler geleneğinin bir temsilcisi olarak kabul edilir.